روغن هیدرولیک و روغن گیربکس هر دو روان کننده هایی هستند که در خودروها و ماشین آلات صنعتی استفاده می شوند، اما وظایف و ترکیبات متفاوتی دارند. روغن هیدرولیک برای انتقال نیرو در سیستم های هیدرولیکی مانند ترمزها، فرمان های هیدرولیکی و جک ها استفاده می شود و باید توانایی تحمل فشارهای بالا و همچنین خاصیت روانکاری خوبی داشته باشد. در مقابل، روغن گیربکس به عنوان یک مایع روانکار در سیستم های انتقال قدرت خودروها و ماشین آلات صنعتی به کار می رود و وظیفه اصلی آن کاهش اصطکاک و ساییدگی بین دنده ها است. فیلتراسیون روغن هیدرولیک و روغن گیربکس به صورت منظم، باعث حذف آلاینده ها می شود که نقش مهمی در حفظ سلامت و کارایی سیستم ایفا می کند.
10 تفاوت اصلی روغن هیدرولیک و روغن گیربکس
روغن هیدرولیک و روغن گیربکس دو نوع متداول روغن هستند که علیرغم ظاهری مشابه، تفاوت های زیادی در ساختار و عملکرد دارند. روغن هیدرولیک و روغن گیربکس تفاوت های زیادی از لحاظ عملکرد دارند که شامل موارد زیر می شوند:
| ویژگی | روغن هیدرولیک | روغن گیربکس |
| وظیفه اصلی | انتقال نیرو در سیستم های هیدرولیک | روانکاری دنده ها و قطعات متحرک گیربکس |
| هدف اصلی | انتقال نیرو و روان کاری | کاهش اصطکاک و محافظت از قطعات |
| ویسکوزیته | پایین تر | بالاتر |
| افزودنی ها | ضد اکسیداسیون، ضد خوردگی، ضد کف | کاهش اصطکاک، ضد سایش، محافظت از چرخ دنده ها |
| پایداری حرارتی | بالا، حفظ ویسکوزیته در دماهای مختلف | بالا، بیشتر برای تحمل فشار و بارهای سنگین |
| سازگاری با آب بندها | ضروری | مهم نسبت به روغن هیدرولیک کمتر |
| کاربرد | پمپ ها، سیلندرها و سیستم های هیدرولیک | گیربکس های دستی، اتوماتیک و دیفرانسیل |
کاربرد
روغن هیدرولیک در سیستم هایی که نیروی محرکه از طریق سیال تحت فشار منتقل می شود، مورد استفاده قرار می گیرد. در این سیستم ها، روغن مانند یک واسطه عمل می کند تا انرژی را از یک نقطه به نقطه دیگر منتقل کرده و عملگرها (مانند سیلندرها و موتورهای هیدرولیک) را به حرکت درآورد. کاربردهای روغن هیدرولیک بسیار گسترده است و در ماشین آلات ساختمانی، سیستم های فرمان خودرو، ترمزهای هیدرولیک، و تجهیزات صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد.
در مقابل روغن گیربکس به طور خاص برای روانکاری قطعات داخلی گیربکس (جعبه دنده) طراحی شده است. وظیفه اصلی آن کاهش اصطکاک بین چرخ دنده ها و سایر اجزاء متحرک، انتقال حرارت ناشی از اصطکاک و جلوگیری از خوردگی است. روغن گیربکس در خودروها، ماشین آلات کشاورزی و تجهیزات صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد.
بیشتر بخوانید: مهمترین تفاوت هیدرولیک و پنوماتیک چیست؟
ویسکوزیته (گرانروی)
ویسکوزیته یا گرانروی، معیاری است که میزان مقاومت یک سیال در برابر جریان را نشان می دهد. روغن هیدرولیک ویسکوزیته کمتری نسبت به روغن گیربکس دارد. این امر به این دلیل است که روغن هیدرولیک باید به سرعت در سیستم جریان یابد تا عملگرها را به موقع فعال کند. همچنین ویسکوزیته پایین تر باعث کاهش تلفات انرژی ناشی از اصطکاک در سیستم هیدرولیک می شود.
اما روغن گیربکس به ویسکوزیته بالاتری نیاز دارد تا بتواند یک لایه ضخیم و محافظ بین چرخ دنده ها ایجاد کند و از تماس مستقیم فلزات با یکدیگر جلوگیری کند. ویسکوزیته بالاتر همچنین به تحمل بارهای سنگین و فشارهای بالا در داخل گیربکس کمک می کند.
افزودنی ها
روغن هیدرولیک و روغن گیربکس هر دو حاوی افزودنی هایی هستند که خواص آن ها را بهبود می بخشند، اما نوع و مقدار این افزودنی ها به طور قابل توجهی متفاوت است. روغن هیدرولیک حاوی افزودنی های ضد سایش، ضد خوردگی، ضد اکسیداسیون و ضد کف است. این افزودنی ها به حفظ پایداری روغن، جلوگیری از خوردگی قطعات سیستم هیدرولیک و کاهش تشکیل کف کمک می کنند.
روغن گیربکس حاوی افزودنی های EP (فشار شدید) است که به تحمل بارهای سنگین و فشارهای بالا در داخل گیربکس کمک می کنند. این افزودنی ها با تشکیل یک لایه محافظ روی سطوح فلزی، از سایش و خوردگی جلوگیری می کنند.
آزمون ها و استانداردها
روغن هیدرولیک و روغن گیربکس تحت آزمون ها و استانداردهای متفاوتی قرار می گیرند تا از کیفیت و عملکرد مناسب آن ها اطمینان حاصل شود. روغن هیدرولیک بر اساس استانداردهای سازمان بین المللی استانداردسازی (ISO) مورد آزمایش قرار می گیرد. این استانداردها خواصی مانند ویسکوزیته، پایداری اکسیداسیون، قابلیت جداسازی آب و توانایی جلوگیری از خوردگی را ارزیابی می کنند.
در مقابل روغن گیربکس بر اساس استانداردهای موسسه نفت آمریکا (API) و انجمن مهندسین خودرو (SAE) مورد آزمایش قرار می گیرد. استانداردهای API عملکرد روغن در شرایط مختلف را مشخص می کند، در حالی که استانداردهای SAE ویسکوزیته روغن را در دماهای مختلف تعیین می کند.
سازگاری با آب
روغن هیدرولیک باید توانایی جداسازی آب را داشته باشد، به این معنی که باید بتواند آب را از خود جدا کند و از تشکیل امولسیون جلوگیری کند. وجود آب در سیستم هیدرولیک می تواند باعث خوردگی، زنگ زدگی و اختلال در عملکرد قطعات شود. بنابراین روغن هیدرولیک باید حاوی افزودنی هایی باشد که به جداسازی آب کمک کند و باعث جلوگیری از نشت روغن هیدرولیک شود. اما سازگاری روغن گیربکس با آب اهمیت کمتری دارد، زیرا گیربکس ها در محیط های بسته تری کار می کنند و احتمال نفوذ آب به داخل آن ها کمتر است.
مقاومت در برابر فشار و دما
روغن هیدرولیک باید در برابر فشارهای بالا و دماهای مختلف مقاوم باشد. در سیستم های هیدرولیک، روغن تحت فشارهای بسیار زیادی قرار می گیرد و باید بتواند خواص خود را در این شرایط حفظ کند. همچنین روغن باید در برابر دماهای بالا و پایین مقاوم باشد تا عملکرد سیستم را در شرایط مختلف محیطی تضمین کند.
روغن گیربکس نیز باید در برابر فشارهای بالا و دماهای بالا مقاوم باشد. در داخل گیربکس چرخ دنده ها تحت بارهای سنگین و فشارهای زیادی قرار می گیرند و اصطکاک بین آن ها باعث افزایش دما می شود. روغن گیربکس باید بتواند این شرایط را تحمل کرده و خواص روانکاری خود را حفظ کند.
رنگ و ظاهر
رنگ و ظاهر روغن هیدرولیک و روغن گیربکس می تواند متفاوت باشد و معمولاً به نوع افزودنی های استفاده شده در آن ها بستگی دارد. روغن هیدرولیک به رنگ های روشن مانند زرد، نارنجی یا قرمز است و روغن گیربکس به رنگ های تیره تر مانند قهوه ای، سیاه یا سبز می باشد.
فیلتراسیون روغن
ذرات آلوده، براده های فلزی و سایر آلاینده ها می توانند باعث سایش و خوردگی قطعات، انسداد مجاری و کاهش راندمان سیستم شوند. فیلتراسیون منظم روغن با حذف این آلاینده ها، طول عمر روغن و قطعات را افزایش داده و از بروز خرابی های پرهزینه جلوگیری می کند. نوع و کیفیت فیلتر روغن نیز باید با توجه به نوع روغن و شرایط کاری سیستم انتخاب شود.
پایداری حرارتی
یکی از تفاوت های اساسی بین روغن هیدرولیک و روغن گیربکس، پایداری حرارتی آن هاست. پایداری حرارتی به توانایی روغن در حفظ خواص فیزیکی و شیمیایی در دماهای بالا اشاره دارد. روغن هیدرولیک در مقایسه با روغن گیربکس پایداری حرارتی کمتری دارد؛ که این امر به دلیل تفاوت در دمای کاری این دو سیستم است. سیستم های هیدرولیک در دماهای پایین تری نسبت به گیربکس ها کار می کنند. گیربکس ها در شرایط بار زیاد و سرعت بالا می توانند به دماهای بالاتری برسند که نیازمند روغنی با پایداری حرارتی بالاتر است. بنابراین روغن گیربکس باید در برابر اکسیداسیون و تجزیه حرارتی مقاوم تر باشد تا طول عمر و عملکرد مناسبی داشته باشد.
مواد سازنده
ترکیبات تشکیل دهنده روغن هیدرولیک و روغن گیربکس با یکدیگر متفاوت است. روغن هیدرولیک می تواند از پایه معدنی (Mineral-Based) یا پایه سنتتیک (Synthetic-Based) تولید شود. روغن های پایه معدنی معمولاً ارزان تر هستند، اما روغن های پایه سنتتیک پایداری حرارتی و اکسیداسیون بهتری دارند و برای کاربردهایی که نیاز به عملکرد بالا در شرایط سخت دارند، مناسب تر می باشند.
در مقابل، روغن گیربکس معمولاً از پایه معدنی با افزودنی های EP (Extreme Pressure) ساخته می شود. افزودنی های EP به روغن گیربکس کمک می کنند تا در شرایط فشار و بار زیاد، از ساییدگی و خوردگی قطعات جلوگیری کند. استفاده از افزودنی های EP در روغن هیدرولیک استفاده نمی شود، زیرا سیستم های هیدرولیک با فشارهای کمتری نسبت به گیربکس ها کار می کنند.
جمع بندی
تفاوت های اصلی روغن گیربکس و هیدرولیک در ویسکوزیته، افزودنی ها و مقاومت در برابر فشار و دما است. روغن هیدرولیک برای انتقال نیرو در سیستم های هیدرولیک طراحی شده است، اما روغن گیربکس برای روانکاری قطعات داخلی گیربکس استفاده می شود. استفاده از روغن مناسب برای اطمینان از عملکرد صحیح و طول عمر بالای قطعات اهمیت بسیاری دارد. نیرونماد با فیلتراسیون انواع روغن مانند تصفیه روغن موتور به روش تقطیری، کمک می کند تا انواع سیستم ها از روغن های با کیفیتی استفاده کنند.
